ලිනක්ස් දාල හා ගන්න එපා (Linux barriers)

ගෙදර මැසිමට ලිනක්ස්(Linux) එපා..

ලිනක්ස් කියන්නෙ මහ ලොකු සිස්ටම් වලට ඕනි මහ එපාකරපු එන්වයරන්මන්ට් එකක් තියෙන කුජීත ඕ එස් එකක්..කියල තමයි කස්ටිය හිතාන ඉන්නෙ. එහෙම කාලයක් තියෙන් ඇති.. ඒත් දැං එහෙම නෑ. ලිනක්ස් යූසර් ෆෙන්ඩ්ලි වෙලා..ගෙදර ආච්චිටත් තේරෙන්න දැං ලිනක්ස් එනවා. කස්ටිය දන්නවා ඇති ඇන්ඩ්‍රොයිඩ් ගැන. ඇන්ඩ්‍රොයිඩ් (Android) මොබයිල් ඕ එස් එක බේස් වෙලා තියෙන්නෙ ලිනක්ස් වල කියලා කතාවක් තියෙනවා...ලිනක්ස් කියන්නෙ බේස් කෝඩ් එකක්. ඒක උඩ දුවන ගොඩක් මෙහෙයුම් පද්ධති තියෙනවා, උබන්ටු(Ubuntu), ෆෙඩෝරා(fedora), ලිනක්ස් මින්ට්(Linux Mint), මැන්ඩ්‍රිවා(Mandriva), ඕපන් සූස්(Open Suse), කියන්නෙ ඒ තියෙන අටෝරාශියක් ලිනක්ස් සංස්කරණ(Distro) වලිං ටිකක් ජනප්‍රිය වෙච්චි වර්ෂන් දෙක තුනක්..

නිකං දුන්නට අපිට වින්ඩෝස් තරං කික් එකක් නෑනෙ ඔය කියන ලිනක්ස්.

නිකමට හිතන්න ඕන්න ඔයාලට පිටරට ඉන්න කෙනෙක් හරි නැත්තං හොඳම යාලුවෙක් හරි හොඳ වැඩකෑලි තියෙන ඇන්ඩ්‍රොයිඩ් පෝන් එකක් දෙනවා. ඒ වෙනකොට ඔයා ඇන්ඩ්‍රොයිඩ් පෝන් එකක් අල්ලල වත් නෑ.. ඒ උනාට ඔයා එපා කියනවද නෑනෙ. මොකද පෝන් ඕ එස් එකක් අපිට ලේසියෙන්ම අල්ල ගන්න පුලුවන් නිසා. දැන් අපි එමු ලිනක්ස් වලට..ලංකාවෙ වගේම ගොඩක් රටවල පොඩි ලමය කාලෙ කම්පියුටර් එක දකින්නෙම වින්ඩොස් විදියට. වින්ඩොස් සහ කම්පියුටර කියන්නෙ දෙකක් නෙමෙයි එකක් කියන තරමටම අපිට වින්ඩොස් වලට අලවල තියෙනවා. ඉතිං ඒ අස්සෙ ලිනක්ස් හරි මොකක් හරි වෙන ඔපරේටිං සිස්ටම් එකක් කිව්ව ගමං අපි හිතන්නෙ ඒක මහ වැඩක් නැති දෙයක් කියලා. ඒත් අපි නිකමට හිතුවොත් අපිට අලුත් භාන්ඩයක් ගෙනාවම ගෙදරට ඒක දවස් ගානකිං හුරුවෙන්නෙ කෝමද?? අලුත් පෝන් එකක් දවස් ගානකින් අත පත ගාල හුරුවෙන්නෙ කෝමද කියන ආකාරයටම අපිට පුලුවනි ලිනක්ස්  වලට හුරුවෙන්න.. හැබැයි ඉතිං ලිනක්ස් කියල කිසිම දෙයක් බුග් ගාල අපි හිතන කොට අතට ගෙනත් දෙන්නෙ නෑ. ඒ සඳහා කැපවීමක් අවශ්‍යයි සුලුවෙන් හරි. ඒත් කැපවෙලා ඉගෙන ගත්තොත් ඒ හරහා තියෙන වාසි නං ගොඩායි...

ලිනක්ස් වල අඩු තරමෙ සිංදුවක් අහන්න වීඩියො ඒකක ප්ලේ කරගන් පුලුවන්ද බෑනෙ..

උබන්ටු සහ ෆෙඩෝරා කියන ජනප්‍රිය සංස්කරණ වල අමෙරිකාව කැනඩාව සහ යුරෝපා රටවල් වෙනුවෙන් නිකුත්කරන සංස්කරණ වල කොඩෙක්ස් (codec), එහෙම නැත්තං අපි කියන එම් පි ඊජී(mpeg) එම් පී ත්‍රි(mp3) වගේ ෆයිල් රන් කරන්න අවශ්‍ය වෙන මෘදුකාංග කොටස්(codec) ස්ථාපනය කරල එවන්නෙ නෑ. මොකද ඒ දියුනු රටවල ඒක නීතිමය තත්වයක් නිසා කරග්න අපාසු නිසා. ඉතිං මේ තත්වය යටතේ අපිට මෙහෙ එන ගොඩක් උබන්ටු වගේ ලිනක්ස් වල ප්ලේයර් එකේ සිංදු සහ වීඩියො ධාවනය වන්නේ නෑ. ඒ වගේ වෙලාවට අපිට වී එල් සී(vlc player) කියන මෘදුකාංග කොටස ස්තාපනය කරගත්තනං ගොඩ. එතකොට අර අපිට ප්ලේ කරගන් අමාරු වුන ඔක්කොම දේවල් ප්ලේ කරගත හැකි හරියට වින්ඩෝස් වල වගේම. වී එල් සී සයිට් එකට ගියොත් ඒකෙන් ගන්න පුලුවනි වී එල් සී කෝමද එක එක ඕ එස් එකට ඉන්ස්ටෝල් කරන්න ඕනි කියන ආකාරය..

ඒ උනාට ඔය මගුල් වල සොෆ්ට්වෙයා එකක් දානව කියන්නෙ පුදුම වහක් කන්න ඕනි වැඩක්..

අපෙ ලාංකික බහුතරය භාවිතා කරන්නෙ තවමත් වින්ඩොස් නිවැරදි සංස්කරණ නෙමෙයි. ඒ කියන්නෙ වින්ඩොස් හොරකොපි තමයි අපි භාවිත කරන්නෙ. ඒ වලදි අපි හිතනවා අපිට ඕනිම ලෝකෙ තියන ඩොට් ඊ එක්ස් ඊ(.exe) ෆයිල් එකක් මැසිමට දාන්න පුලුවං ඩබල් ක්ලික් කරලා කියලා. ඒත් සාමාන්‍යන් ඒක නෙමයි නිවැරදි ක්‍රමය වෙන්නෙ. අපිට පුලුවන් ඒ ඕ එස් එකත් එක්ක වැඩකරන්න පුලුවනි උපාංග සහිත මෘදුකාංග තෝරගන්න ඕනි ..හරියට ඇර ෆොන් වලට අපිට ඇඩ් කරන්න අනං මනං විජට් තියෙන්නෙ, ඇන්ඩ්‍රොයිඩ් වල හෙම ආන් ඒ වාගෙ...ගොඩක් ලිනක්ස් මෙහෙයුම් පද්ධතිවල සොෆ්ට්වෙයාර් සෙන්ටර්(Software Centre) කියලා එකක් තියෙනවා.ඒ සොෆ්ට්වෙයාර් එකේ තියෙන ටෙක්ස්ට් බොක්ස් එකේ අපිට ඕනි වැඩෙ ලියල ටයිප් කලාම අදාල මෘදුකාංග ලිස්ට් එකක් එනවා. ඒවයෙ විස්තර කියෝල බලල අපිට පුලුවනි ඒ මෘදුකාංගය ගැන අයිඩියා එකක් ගන්න....ඒත් වඩාත්ම ලේසි වැඩේ තමයි ටර්මිනල් එකෙං මෘදුකාංග දාන එක..ඒකෙදි කරන්න තියෙන්නෙ කන්ට්‍රොල් + ටී(Ctrl+t) අකුර ඔබල එන ටර්මිනල් එකේ කමාන්ඩ් ලයින් එකෙං සොෆ්ට්වෙයාර් ඉන්ස්ටෝල් කරන එක.. ඒ ටර්මිනල් එකෙ ගහන්න ඕනි කමාන්ඩ් අපිට ඉන්ටර්නෙට් එකෙං ලේසියෙං හොයාගන්න පුලුවනි..ඒක අමාරු දෙයක් නං නෙමෙයි... ..

වින්ඩෝස් වල වැඩකරන සොෆ්ට්වෙයා වැඩකරන්නෙ නෑනෙ...

ඒකනං එක්තරා ගැටලුවක් තමයි. ඒත් ගොඩක් වැඩවලට අවැසි වෙනත් විකල්ප මෘදුකාංග(Application Software) ලිනක්ස් වල තියෙනවා. සාමාන්‍යන් වෙබ් බ්‍රව්සර, පිකාසා පොටෝ එඩිටර්,වී එල් සී ප්ලේයර්,ස්කයිප්,ජී ටෝක්ස් වාගේ මෘදුකාංග ඔය ලිනක්ස් ඕ එස් වලත් වැඩකරන ආකාරයට සංස්කරණ නිකුත්කරලා තියනවා. තවත් සමරූපි මෘදුකාංග භාවිත කරන්නත් පුලුවං..උදාහරණ විදියට පොටෝෂොප් වෙනුවට ගිම්ප්...ඔෆිස් වෙනුවට ලිබ්‍රෙ ඔෆිස් යනාදි වශයෙන් අපිට විකල්ප මෘදුකාංග තෝරා ගන්නට පුලුවනි.මේ විකල්ප මෘදුකාංග වලට බයවෙන්න කාරි නෑ. ඒවත් අර අපි වින්ඩොස් වල වැඩකරන ඒව වගේමයි.ඒ ඕප්ෂන්ස්ම තියනවා. හැබැයි ගොඩ වෙලාවට ලිනක්ස් වල එන සොෆ්ට්වෙයා අර වින්ඩොස් ඒව තරං රූපයෙන් ලස්සනනෑ.වීඩියෝ එඩිටිං, ඕඩියෝ එඩිටිං, මික්සින් ගේම්ස් වගේ විශාල පරාසයක මෘදුකාංග දහස් ගානක් මේ ලිනක්ස් වල එනවා...මං ළඟදි දැක්ක විදියට දැන් දැන් එන වීඩියෝ ගේම් පවා ලිනක්ස් වලටත් සරිලන විදියට නිපදවා තිබෙනවා.. ජනප්‍රිය මෘදුකාංග උදාහරණ විදියට පොටෝසොප් වගේ ඒව ලිනක්ස් වලට එන්නැති එක එක්තරා ගැටලුවක් තමයි. සමහර වාණිජ වශයෙන් භාවිත කරන සොෆ්ට්වෙයා අපිට වයින් කියන ඇප්ලිකේෂන් එක හරහා දාන්න පුලුවන් උනත් ඒවා වින්ඩෝස් වල තරං සුපිරියට වැඩ කරන්නෙ නෑ... කෝකටත් සමාර වාණිජ වශයෙන් භාවිත මෘදුකාංග වෙනස් වෙන ස්පීඩ් එක සහ ඒවායේ මිල ගනන් දැක්කම නං නිකං තියෙන ලිනක්ස් වල සීමිත ඉඩ අපේ වැඩකටයුතු වලට වැඩිත් එක්ක කියල හිතෙන වෙලාවලුත් තියෙනවා..

 ඔය කිව්වට ලිනක්ස් පාවිච්චි කරන්නෙ පොඩි දෙනයි..අපිට අහගන්නවත් කවුරුවත් නෑ..

 සාමාන්‍යන් ලංකාවෙ ලිනක්ස් භාවිත කරන්නන් ගාන අඩුයි. කැම්පස් වල ඉද්දි ලිනක්ස් වලිං කෝඩිං ලියන්නත් අනං මනං මහා ලොකු වැඩ පුරුදු උන්ත පස්සෙ කස්ටිය ආයෙම වින්ඩොස් වලට මාරුවෙනවා. නැත්තං බිල් ගේට්ටුව තරහ වෙයි කියල බයටද දන්නෙ නෑ..ඒත් එහෙම වෙනවා. ඒත් අපි ලෝක මට්ටමින් ගත්තොත් සාමාන්‍යන් සමස්ථ කොම්පියුටර භාවිත කරන්නන් ගෙන් සීයට පහක් විතරම ලිනක්ස් භාවිතා කරනවා. ඒ නිසා අපිට ගැටලුවක් ඇවිල්ල මේ ඉන්ටනෙට් එකෙ ගැහුවම ඒකට ඕනි විසඳුම් සුටුස් ගාල හොයා ගන්න පුලුවනි. සමාරවිට අපිට තියෙන පස්නෙ කලිං අයට ඇවිත් නැත්තං ඒක අපිට පුලුවනි ෆෝරම් එකකට දන්වන්න. එතනින් අපිට කවුරු හෝ ලෝකෙ කොහේ හෝ සිටින කෙනෙක් විසඳුම කියාවි. හැබැයි ඉතිං මේකට ඉංගිරිසි නං සුට්ටක් ඕනි වෙනවා. ඉංගිරිසි මහා ලොකුවට දැනගන්න නං ඕනි නෑ. යාංතං වචන ටිකක් ලියල දැම්මහම ගොඩක් වෙලාවට ඒ අය තේරුං ගන්න වෙලාවල් තියෙනවා. කෝමත් අපි දන්න ඉංගිරිසි සුට්ටෙං ලංකාව ඇතුලෙදි ගන්න පුලුවං වැඩ වලට වඩා පිටරටදි වැඩ ගන්න පුලුවනි. මොකද වැරැදුන ගමං හොහ් හාහ් ගාල හිනාවන්න සුද්දො ලෑස්ති නැති නිසා..

හාඩ්වෙයාර් ඩ්‍රයිවර් නෑනෙ...

ගොඩක් ගෘහස්ථ භාවිතයට හදන බඩු හදන්නෙ මයික්‍රොසොෆ්ට් ජනප්‍රිය මෙහෙයුම් පද්ධතිවලට ගැලපෙන විදියට. ඒ නිසා සමහර මදර් බෝඩ්, සවුන්ඩ් කාඩ්, වීඩියෝ කාඩ්,විතරක් නෙමෙ මොඩම්, ඩොංගල්, ප්‍රින්ටර් වාෙග බාහිර උපාංග වලත් ඩ්‍රයිවර්ස් නැත්තං ඒ කොටස් වැඩකරන්න අවැසි මූලික මෘදුකාංග කොටස් ලිනක්ස්වල නැතිවෙන්න පුලුවනි. නමුත් කලකට පෙර තිබුනාට වඩා දැන් තත්වය සතුටු දායකයි.දැං අපි ගන්න අලුත් පෝන් එකක් කෙලින්ම ලිනක්ස්ඕ එස්  තියෙන මැසිමකට ප්ලග් කලත් ඒකෙ තියෙන මෙමරිය කැම් එක වැඩකරනවා.ඒ වගේම වීඩියෝ කාඩ් වලටත් දැංදැං ලිනක්ස් ඩ්‍රයිවර් සොෆ්ට්වෙයා එනවා. නැත්තං ඉන්ටනෙට් එකෙංම ගත හැකි. ඒත් සමාරවිට ඔබ භාවිතා කරන හාඩ්වෙයාර් වල ඩ්‍රයිවර් නැතුව යන්න අවධානමක් නැතුවාම නෙමෙයි.ඒ වාගෙ වෙලාවට කරන්න ඕනි ලිනක්ස් වෙනත් සංස්කරණයක් භාවිත කිරීම. සමාරවිට උබන්ටු වල ඩ්‍රයිවර් නැති වැඩකරන්නෙ නැති කෑලි ෆෙඩෝරා වල වැඩකරනවා. ඒ දෙකේම නැති ඒව සූස් වල වැඩ කරනවා. ඒ වගේ වෙන්න පුලුවනි..

මේ තියෙන වින්ඩෝස් මගුල නැතුව නොදන්න ඕව කරල මොකටෙයි..හදට යන්නෙයි??

සාමාන්‍යන් අපි පාවිච්චි කරන වින් සෙවන් ඔරිජිනල් මෙහෙයුම් පද්ධතියක් රුපියල් හත් දාහක් විතර වෙනවා. ඒ වගේම අපිට නිතරම ඕනි වෙන වර්ඩ් තියෙන ඔෆිස් පැක් එක මයික්‍රොසොෆ්ට් ඔෆිස් එක රුපියල් විසිදාහක් වෙනවා. ඉතිං ඔය ගානින් ලංකාවෙ හොඳ කන්ඩිෂන් වල තියෙන සෙකන්ඩ් හෑන්ඩ් මැෂිමක් ගත හැකි. එහෙව් එකේ වින්ඩොස් හොරට දාගෙන ක්‍රැක් කරපු සොෆ්ට්වෙයා ටිකක් ඔබාගන් එක තමා අපේ අය කරන්නෙ ගොඩක් වෙලාවට. ඒ වගේ වෙලාවක අපිට ඕනි ගොඩක් දේවල් ලයිෂන් පිට කිසිම වෛරසයකින් තොරව දාගන්න පුලුවන් ලිනක්ස් එක්ක වැඩ කරද්දි.. තව දෙයක් තමයි අපි කියන විදියට අපි කියාගන්න විදියට අපි බෞද්ධ රටක්..අපිට අවුරුදු දාස් ගානක පස්ට ඉතිහාසයක් තියෙනවා. ඒ වගේම අපිට කුමන්ත්‍රණ කරන්න අමෙරිකන් යුරෝපියන්ස්ල බලං ඉන්නවා. ඉතිං මං කියන්නෙ එහෙනං ඇයි අපි හොරාට හොරාට අමෙරිකන් මයික්‍රොසොෆ්ට් පාවිච්චි කරන්නෙ..ලංකාවෙ ගොඩක් අය මුස්ලිම් අයගෙ යුනිටියෙන් ගතපු කම්පියුටරේ අමරිකාවෙන් සල්ලි නොදී හොරාට මෘදුකාංග දාගෙන..මාක් සකර්බරග් හදාපු මූනු පොතේ නොහොත් පේස්බුක් එකේ ගිහිං දේශීය දේවල් ගැන අපේ දේවල් ගැන අධිරාජ්‍යවාදය ගැන කතා කරනවා... ඒක නිකං අපි හෙලුවෙං ඉඳන් ආං අරයාට ලොකු එකක් තියෙනවා ඒ නිසා එයා අපිට කුමන්ත්‍රණ කරනවා වගේ ගොං පාට් එකක් මට පේන විදියට නම්...

• වෛරස් සහ වෙනත් අනර්ථකාරි මෘදුකාංග ධාවනය නොවීම.
• සීමිත හාඩ්වෙයාර් පසුබිමක් යටතේ වුව විසල් කාර්යක්ෂමතාවයක් ලබාගත හැකිවීම.
• .බොහෝ සාමාන්‍යන් භාවිතා කරන මෘදුකාංග සහ ලිනක්ස් සංස්කරණ නොමිලේම ලැබීම..
• යම් යම් කොටස් සංස්කරණය කරගත හැකි වීම..
• මෘදුකාංග සොරකම් කිරීමෙන් වැලකීමට හැකිවීම..

වගේ කාරණා වලිං ලිනක්ස් මෙහෙයුම් පද්ධති ඉදිරියෙන්ම ඉන්නවා. ඒත් ඉතිං අපි ඕනිම හොද දෙයක් අපෙ කරගන්න නම් යම් කැපකිරීමක් පොඩි අධ්‍යයනයක් කරන්න වෙනවා. ඒක ලිනක්ස් වලටත් හෙමයි.